G3- سیاناید ئەو ژەهرەی کە هەڵەبجەی پێ کیمیاباران کرا.

----------------------------------------------------------------------------------

بۆ داگرتنی ئەم ئینفۆگڕافە بە كوالێتی بەرز (فۆڵدەری ئینفۆگڕاف) بكەوە  -كلیك لێرە بكە

-------------------------------------------------------------------------------------------------

بەبۆنەی 32 ساڵەی کیمیابانکردنی هەڵەبجە باس لە یەکێک لەو ژەهرانە دەکەین کەهەڵەبجەی پێ کیمیاباران کرا.
سیاناید یەکێک لەو ژەهرانەی کە هەڵەبجەی
پێ کیمیاباران کرا.

سیاناید یەکێکە لەو مادە کیمیایانەی کە بۆ کوشتن ناسراوەو
بەکارهێنراوە بۆ جینۆساید کردن , بۆ خۆکوشتن وەک حەب بەکارهاتووە ، هەروەها بەبڕێکی کەم ژمارەیەک تۆوی میوەدا هەیە وەک سێو و قەیسی.
ژەهری سیاناید لە ئایۆنی CN پێک دێت بەشێوەی سێ ئاوێتەی : هایدرۆجین_سیاناید و سۆدیۆم_سیاناید و پۆتاسیۆم_سیاناید هەیە .

هایدرۆجین سیاناید شلێکی بێ ڕەنگی زوو بەهەڵمبووە .
پۆتاسیۆم و سۆدیۆم سیانایدیش دوو پاوردەری سپین.
ئەم دوانە لەگەڵ ترشەکانی گەدەدا کارلێک ئەکات؟ و ئەگۆڕێت بۆ هایدرۆجین سیاناید کە لێرەوەکاریگەری ژەهراویەکەی دەردەکەوێت.

بۆ چەندین سەدە وەک ژەهر بەکارهاتووە بۆ یەکەمین جاریش لەلایەن کیمیاگەری سویدی کاڕڵ_سچێڵ لەساڵی 1782 دروست کراوە ، لەکاتێکدا سەرچاوەی جیاوازی ئەممادەچیرۆکی جیاوازمان پێ ئەڵێت ، هەندێک پێیان وایە هەر ئەمژەرهە بوتتەهۆی کوشتنی کاڕڵ لەتەمەنی 43 ساڵیدا ، مردنی نەبووە هۆی سەرسوڕمان بۆ لێکۆڵینەوە لەمادە ژهراویەکان ، وە یەکەم کەسیش بوو کە هەستی بە تاڵێتی بۆنی هایرۆجین سیاناید کرد ، کە ئەمە هەموو کەس هەستی پێ ناکات و تەنها %40 ی خەڵکی بەهۆی جینیتیکەوە هەستی پێ ئەکەن

کەواتە چی ڕوودەدات کاتێک کەسێک
ژەهراوی دەبێت بە سیاناید ؟

ئەبەستێت بە هایمۆگڵۆبین کە ئەو گەردەیە لە خانەکانی سوری خوێندا بەرپرسە بۆگواستنەوەی ۆکسجنی بۆ خانەکانی لەشمان.
دواتر ئەم هایمۆگڵۆبینە ئەپەڕێت بۆ شانەکانی لەش و ئەبەسترێتەوە بە ئەنزیم یاتۆکڕۆم_ئۆکسیدەیس
ئەم ئەنزیمە وەک توڵێکیگرنگلەخانەکاندا ڕۆڵ ئەبینێ بۆ گواستەوەی ئۆکسجین ، دوای سیاناید پێوەی ئەبەسترێت.

نیشانەکانی_بەرکەوتن_بە_سیاناید

① سەرئێشە
②نەمانی هەناسە
③ خێرا لێدانی دڵ
④ ڕشانەوە

لەگەڵ ژەمێکی زیاتردا ئەم نیانانە بەخێرایی ڕودەدات و هەناسەدان نامێنێت و ئەبێتە هۆی مردن، ژەمی تەواو و پێویستبۆ مدن بەندە لەسەر شێوازی بەڕێوەبردنی سیننایدەکە.

سیاناید وەک ژەهر لەکەمپی نازیەکان بەدرێژای جەنگی جیهانی دووەم بەکاردەهێنرا ، نازیەکان زایکڵۆن_بی یان بەکاردەهێنا کە سیناید بوو لە شێوەی مێرووکوژدا بەکاردەهێنرا و گازی هایدرۆجین سیانایدی بەڕەڵادەەکرد کە ملیۆنانی خەڵکی دەکوشت.

هەروەها ئەڵێن هیتلەر تەقەی لەخۆی کردووە بە فیشەک و داویەتی لەمێشکی خۆی , بەڵام ئەڵێن لەڕاستیدا دەنکێک حەبی پۆتاسیۆم سیانایدی خواردووەو کوشتویەتی.

هەروەها کاتێک پلاستیکی وەک نایلۆن و پۆلی_یۆراسین کاتێک بسوتێن ئەوە سیاناید بەڕەڵادەکات .
لەسڵی 2009 لەیانەیەکیشەوانە لە ڕووسیا چەکدارێک نزیکەی 150 کەسی کوشت کەدواتر زانرا ژمارەیک لەم کوژراوانە بەهۆس سوتانی پلاستیکەوە ژەهراوی بوون بە سیاناید ،

cyanide is notorious agent of murder. It’s played a role in genocide of kurdish people in Halabja in 16 march 1988 , use as genocide
in suicide pills, and is also found in small amounts in the seeds of numerous fruits.

Cyanide is the CN– ion, and as a poison it is commonly administered as one of the three compounds shown in the graphic: hydrogen cyanide, a volatile, colourless liquid, and potassium and sodium cyanide, both white powders. Both potassium and sodium cyanide react with stomach acid to produce hydrogen cyanide, which can then go on to cause toxic effects.

Though cyanide has been used as a poison for centuries, it was first isolated in Sweden in 1782, by Swedish_chemist Carl_Scheele. Whilst different sources tell different stories, some claim that the exposure to cyanide was a contributing cause to Scheele’s early death at the age of 43. Scheele’s early death isn’t surprising considering considering the number of toxic agents he worked with throughout his career. He was also the first person to note the bitter almond smell of hydrogen cyanide – a smell which, it turns out, can only be detected by 40% of people for genetic reasons.

So, what happens when a person is poisoned with cyanide? It’s one of the fastest acting poisons known, and if a significant amount is ingested, it can lead rapidly to death. Upon ingestion, it binds to haemoglobin, the molecule in red blood cells responsible for carrying oxygen to the cells in our body. Haemoglobin then ferries it to the body’s tissues, where it can bind to an enzyme called cytochrome_oxidase. This enzyme is a vital tool cells require to make use of oxygen, and with cyanide bound to it, they are unable to do so.

The symptoms of cyanide exposure are seen rapidly, and include headaches, nausea, vomiting, and elevated breathing and heart rates. With a suitable dose, these symptoms can quickly progress to loss of consciousness, respiratory failure, and death. The exact dose that causes death depends on the form of cyanide administered, but lethal doses as low as one milligram per kilogram of body weight have been reported.

Perhaps the most well-known use of cyanide as a poison was in the Nazi concentration camps of World War II. There, the Nazis used Zyklon_B, a cyanide-based pesticide which released hydrogen cyanide, to kill millions. Cyanide was also involved later in the war; though it’s commonly thought that Hitler committed suicide by shooting himself in the head, evidence has suggested that he in fact killed himself via use of a pill containing potassium cyanide, along with his mistress Eva_Braun.

Cyanide poisoning is still a not-uncommon occurrence, though the exposure is often accidental. In particular, plastics such as nylon and polyurethanes release cyanide when burnt, so during fires cyanide poisoning can often occur. In 2009, a Russian nightclub fire killed over 150 people, and a number of these deaths were thought to be as a result of the inhalation of cyanide and other toxic gases produced by burning plastics.